Asa Mi Asa Mi

असा मी असा मी 

 पु.ल.देशपांडे  

"  जन्म आणि मृत्यू या टोकांच्या मध्ये नियतीने चालवलेली आपल्या साऱ्यांची फसवणूक एकदा लक्षात आली की त्यातून आपली आणि आपल्या भोवतालच्या माणसांची 'हसवणूक' करण्यापालीकडे आणखी काय करायचे "

हे ज्यांच्या आयुष्याचे व्रत होते असे महाराष्ट्राचे आवडते व्यक्तीमत्त्व म्हणजे  पु. ल. देशपांडे. 'असा मी असा मी'  हे पु. ल. देशपांडे लिखित विनोदी पुस्तक,कित्येक दशकं वाचकांचे मनोरंजन करत आहे. जीवनात नितांत आनंद मिळवायचा असेल तर पु. लं. चे हे पुस्तक म्हणजे निव्वळ खजिनाच आहे!

'असा मी असा मी' हे एका मध्यमवर्गीय कारकुनाचे आत्मचरित्र आहे. खरतरं,आत्मचरित्र हा खूपच जड़ शब्द झाला.हे पुस्तक म्हणजे त्याच्या सुख-दुःखाचा मनमोकळा संवादच आहे. तुमच्या-आमच्या सारख्या सामान्य माणसाचे मनोगतच म्हणा!

हि गोष्ट आहे धोंडोपंत भिकाजी कडमडेकर ह्या कोकणी गृहस्थाची,जो नोकरी निमित्त मुंबईत स्थायिक झाला आहे. 'धोंडोपंत' हे नाव काही आत्मचरित्र लिहण्याइतके दमदार नसले तरी, 'नावत काय आहे?' असे खुद्द शेक्सपियर म्हणून गेलाय. धोंडोपंतांचे नाव जरी 'दमदार' नसले तरी त्यांची गोष्ट मात्र नक्कीच 'दमदार' आहे. 

१९६० च्या दशकातील मुंबई ही आत्ता सारखीच  fast & busy होती.गर्दी हा मुंबईचा अविभाज्य भाग होता अणि धोंडू हा ह्या गर्दीमधील एक छोटासा ठिपका होता.केस पांढरे होवूपर्यंत निष्ठेने चाकरी करायची आणि पेंशनी च्या पैशांमध्ये डोळे मिटण्याची वाट बघणाऱ्या typical मराठी माणसांपैकी हा ही एक.धोंडू उर्फ़ बेंबटया हा  कुटुंबसहित चाळी मध्ये रहायचा. चाळीच्या दोन खोल्यांमध्ये आपल्या सात माणसांच्या कुटुंबाचा पसारा मांडला होता. धोंडू 'बेन्सन' ह्या इंग्रजी हापिसात(ऑफिसात) clerk  होता. त्याचे आयुष्य रेल्वे च्या पटरी प्रमाणे इतके सरळ होते की कला,छंद ,राजकारण,समाजकारण किंवा धर्म-श्रद्धा यासारख्या गोष्टींचा त्याचा क्वचितच संबंध यायचा. 

रस्ता मोकळा असताना ही रस्त्याच्या कडेने चालणाऱ्या 'कॅटेगिरी' मधील एक म्हणजे धोंडू. आपण,आपले कुटुंब आणि आपले चार सहकारी इतकेच त्याचे जग आणि आस्तित्व सुद्धा. धोंडूच्या ह्या छोटया, सुटसुटीत जगामधील घडणाऱ्या गंमती -जमती आणि लोकांच्या स्वभावांचे खुसखुशीत वर्णन धोंडूनें आपल्या आत्मचरित्र/मनोगतामध्ये केले आहे.अगदी कुटुंबा सोबत (बायकोला धोंडू असे संबोधतो) ची साडी खरेदी असो, हापिसातील (ऑफीसातील) सहकाऱ्यांसोबत कोणा 'बाबा' (महाराजांचा) दर्शनाचा प्रसंग असो ,बायकोच्या मावशीच्या घराचा पत्ता शोध मोहीम असो किंवा फुकट मिळालेल्या नाटकाच्या तिकिटावर नाटक पाहण्याचा प्रसंग असो. धोंडू वाचकांना निखळपणे हसवतो. 

आचरट मुले, typical बायको,चित्र-विचित्र सहकारी आणि कटकटे शेजारी ह्यांच्या मध्ये रमलेल्या धोंडूच्या आयुष्यात स्वातंत्र्य नंतर बरेच बदल येतात.बेन्सन कंपनी हि बेन्सन अँड मंगलदास होते. धोंडोपंतांचे प्रमोशन होते आणि धोतराच्या जागी सूट-बूट येतो.चाळीतील कुटुंब flat मध्ये जाते. भिंतीच्या रंगसंगती आणि खिडकीच्या पडद्यांवर खर्च होऊ लागतो.तुळशीचे वृंदावन जाऊन घरी cactus चे रोप येते. पूर्वी भजनी मंडळा मध्ये रमणारे कुटुंब (बायको) आता club मध्ये रमू लागते. मुलांच्या शाळेतून parents meetings साठी बोलावणी येऊ लागतात. धोंडू सुद्धा सोसायटीच्या badminton club चा प्रेसिडेंट बनतो.एकूणच संपूर्ण 'family' काळानुसार 'update' होते आणि 'smart ' बनते.

परंतु चाळ बरी की सोसायटी? धोंडूचा आणि मुलाचा पिक्टरच्या हिरो-हिरोईन वर चा मुक्त संवाद चांगला कि धोंडूच्या वडिलांचा सुभाषिते आणि पाढे पाठ करून घेण्याचा नित्यक्रम? मुलांच्या शाळेतील मिटींग्स हितकारक कि धोंडूच्या चितळे मास्तरांच्या घरी घेतलेल्या शिकवण्या? असे अनेक प्रश्न धोंडूला शेवटी पडतात. ह्याची उत्तरे त्याच्याकडेही नाहीत. पण हे प्रश्न मात्र वाचकांना अंतर्मुख करायला लावतात. आणि मग आपल्याला आणि बहुदा धोंडुला हि प्रश्न पडला असावा की धोतरातले साधे जीवन जगणारा 'असामी' बरा? की सूट-बुटाच्या रंगीत दुनियेतील 'असामी' बरा? म्हणूनच धोंडू म्हणतो, 

'जसा मी तसा मी असामी असामी ' :-)

पुस्तक विकत घेण्यासाठी लिंक - Asa mi asa mi